Çad Cumhurbaşkanı İdris Debi İtno’nun, 19 Nisan 2021’de cephe hattında çıkan çatışmada yaralanarak hayatını kaybetmesi sonrası asker idaresinde geçiş döneminin başladığı ülkede siyasi istikrar sağlanamadı.
Babasının ölümünün ardından 20 Nisan 2021’de iktidarı devralan General Muhammed İdris Debi İtno’nun, 18 aylık geçiş süreci sonrası iktidarı sivillere devretme sözünü tutmaması ve 2 yıllık yeni geçiş dönemi için cumhurbaşkanlığına getirilmesine tepki olarak muhalefetin sokağa çıkmasıyla ülkedeki kriz derinleşti.
AA muhabiri, asker liderliğindeki 18 aylık geçiş sürecinin ardından yine ordu yönetimindeki ikinci geçiş döneminin başladığı ülkede yaşanan gelişmeleri derledi.
Askeri Geçiş Konseyi (AGK) Başkanı General Muhammed İdris Debi İtno, 18 ayda özgür ve demokratik seçimler düzenleme ve iktidarı sivil hükümete devretme sözü verdi.
Ülkeyi 18 aydır yöneten AGK’nin 8 Ekim’de feshedilmesinin ardından kapsamlı ulusal diyalog forumunda, seçimlere kadar sürecek 2 yıllık yeni geçiş dönemi için cumhurbaşkanlığına getirilen General İtno, 10 Ekim’de yemin ederek görevine başladı.
12 Ekim’de, geçiş dönemi başbakanlığına Demokrasi ve Yenilenme için Ulusal Birlik partisi lideri Salih Kibzabu getirildi, 14 Ekim’de de “ulusal birlik” hükümeti kuruldu.
General Muhammed İdris Debi İtno’nun geçici cumhurbaşkanı seçilmesi, iktidarı 2 yıl sonra yapılacak seçimlerin ardından devretme kararı ve yeniden seçilebilmesinin önünün açılması muhalefetin tepkisine neden oldu.
Ülkede muhalif siyasi partiler ve sivil toplum örgütlerinin “demokratik yönetime daha hızlı geçiş” çağrısıyla 20 Ekim’de başlayan gösterilere polisin müdahalesi sonrası en az 50 kişi öldü, 300 kişi de yaralandı.
Başkent Encemine ve ülkenin birçok kentinde süresiz sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Çad hükümeti, askeri yönetim karşıtı protestoların ardından eylemlerin arkasında oldukları, devlet ve kamu güvenliğini tehdit ettikleri suçlamasıyla 7 siyasi partinin faaliyetlerini askıya aldı.
Muhalif partiler, sivil toplum kuruluşları ve sendikalardan oluşan Wakit Tamma adlı muhalif oluşumun faaliyetleri de ülke genelinde yasaklandı.
2021
20 Nisan – Cumhurbaşkanı İdris Debi İtno 6. kez seçildi.
Cephe hattında çıkan çatışmada yaralanan Cumhurbaşkanı İdris Debi İtno hayatını kaybetti.
Ordu, Cumhurbaşkanı İtno’nun, silahlı gruplarla girilen çatışmada yaralanarak hayatını kaybetmesinin ardından kurulan AGK’nin başına, oğlu General Muhammed İdris Debi İtno’nun getirildiğini açıkladı.
İtno’nun 37 yaşındaki oğlu, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Korgeneral Muhammed İdris Debi başkanlığındaki AGK ülkenin yönetimini devraldı.
Görev süresinin 18 ay olduğunu açıklayan Konsey, anayasayı, parlamento ve hükümeti feshetti, geçiş hükümeti kurulacağını duyurdu. Konsey kara ve hava sınırlarını kapattı, sokağa çıkma yasağı ilan etti. Ayrıca okullar ve kamu daireleri de kapatıldı.
Ülkede 14 günlük yas ilan edildi.
21 Nisan – Çad’daki çatışmaları başlatan Çad’da Değişim ve Uyum Cephesi (FACT), Cumhurbaşkanı İdris Debi İtno’nun hafta sonu silahlı gruplarla girilen çatışmada hayatını kaybetmesinin ardından kurulan AGK’yi kabul etmediklerini ve başkent Encemine’ye yürüyeceklerini duyurdu.
İslam İşbirliği Teşkilatı, Çad’daki siyasi aktörlere “sükunet ve diyalog” çağrısı yaptı.
Çad’da muhalefet, “sivil geçiş sürecinin bir an önce başlatılması” çağrısı yaptı.
AGK, bazı kısıtlamaları kaldırdı.
26 Nisan – AGK, Pahimi Padacke Albert’i geçiş dönemi başbakanı olarak atadı.
27 Nisan – Sivil yönetim talebiyle düzenlenen gösterilere polisin müdahalesi sonucu 9 kişi öldü
30 Nisan – Gösterilerde 700’den fazla kişi gözaltına alındı.
3 Mayıs – Başbakan Pahimi Padacke Albert, ilk kabinesini kurdu.
5 Mayıs – Dünya Müslüman Alimler Birliği, Fransa’ya Çad’dan güçlerini çekme ve ülkenin iç işlerine karışmama, Çad Askeri Geçiş Konseyi’ne de yönetimin sivillere teslim edilmesinin hızlandırılması çağrısında bulundu.
10 Mayıs – Çad ordusu, ülkenin kuzeybatısında ayrılıkçı grup Çad’da Değişim ve Uyum Cephesine (FACT) karşı verilen savaşın sona erdiğini bildirdi.
9 Temmuz – Çad Cumhurbaşkanı ve AGK Başkanı Muhammed İdris Debi İtno, terörist grupların Sahel’de giderek güçlendiğini belirterek bölge ülkelerinin güçlerini birleştirmesi gerektiğini söyledi.
25 Ağustos – Uzun süredir komşu ülkelerde faaliyet gösteren Çadlı isyancı grup Direniş Güçleri Birliği (UFR), Muhammed İdris Debi İtno’nun çağrısı üzerine ülkeye döndü.
27 Ekim – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’ye resmi ziyaret gerçekleştiren Çad Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı Muhammed İdris Debi İtno’yu resmi törenle karşıladı.
2022
14 Mart – Çad Askeri Geçiş Konseyi ve silahlı grupların temsilcilerinin katılımıyla Çad Barış Görüşmelerine Katar’ın başkenti Doha’da başlandı.
15 Mayıs – Encemine’de yüzlerce kişi Fransa’nın, AGK’ye desteğine tepki gösterdi.
18 Mayıs – İsrail’in 50 yıl aradan sonra Çad’a atadığı Büyükelçi Ben Bourgel, Encemine’de Cumhurbaşkanı Muhammed İdris Debi İtno’ya güven mektubunu sundu.
Çad Avukatlar Sendikası, 14 Mayıs’ta Fransa karşıtı gösterilerde gözaltına alınan bazı üyeleri serbest bırakılana kadar ülke genelinde grev kararı aldı.
20 Mayıs – Çadlı muhalif oluşum Wakit Tama, vatandaşları Fransız ürünlerini boykot etmeye çağırdı.
22 Mayıs – Türk savunma sanayisi bünyesinde geliştirilen bir zırhlı kara aracı Yörük 4X4 için 4 ülke ile sözleşme imzalayan Nurol Makina, ilk teslimatı Çad’a yaptı.
8 Ağustos – Çad Askeri Geçiş Konseyi ve muhalifler arasında Katar’ın ev sahipliğinde mart ayından itibaren devam eden müzakereler sonucu “Doha Barış Anlaşması” imzalandı. 52 hareketten 43’ü Barış Anlaşması’na imza attı. Muhalefet, AGK Başkanı Debi’den geçiş döneminin sonunda iktidarı sivillere devredeceğine ve bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçiminde yeniden aday olmayacağına dair kesin taahhütte bulunmasını istedi.
20 Eylül – Çad Dışişleri Bakanı Şerif Muhammed Zeyn, geçiş hükümetindeki isimlerle yaşanan anlaşmazlıkları gerekçe göstererek istifa etti.
8 Ekim – Çad Ulusal Diyalog Forumu’nun, başkent Encemine’deki kapanış oturumuna AGK Başkanı, konsey üyeleri, diyaloğa katılan taraflar ve Çad’daki yabancı misyonların temsilcileri katıldı.
Önde gelen isyancı gruplar, sivil toplum örgütleri ve muhalefetin boykot ettiği görüşmelerde, Çad’ı 18 aydır yöneten AGK resmen feshedildi.
Ulusal Diyalog Forumu, AGK Başkanının seçimlere dek sürecek 2 yıllık geçiş döneminde iktidarda kalmasını ve cumhurbaşkanı adayı olabilmesini onayladı.
10 Ekim – Geçici Cumhurbaşkanı Muhammed İdris Debi İtno, yemin ederek görevine başladı.
12 Ekim – Geçiş dönemi başbakanlığına Demokrasi ve Yenilenme için Ulusal Birlik Partisi lideri Salih Kibzabu getirildi.
19 Ekim – İtno’nun geçici cumhurbaşkanı seçilmesi, iktidarı 2 yıl sonra yapılacak seçimlerin ardından devretme kararı ve yeniden seçilebilmesinin önünün açılmasına tepki gösteren muhalefet, “demokratik yönetime daha hızlı geçiş çağrısıyla” halkı sokağa çağırdı.
20 Ekim – Çad geçiş hükümeti başbakanı Salih Kibzabu, basına yaptığı açıklamada, hükümetin silahlı ayaklanma olarak nitelediği olaylarda ilk tespitlere göre yaklaşık 50 kişinin hayatını kaybettiğini, 300 civarında yaralı olduğunu ifade etti.
Demokratik yönetim yanlılarının sokaklara çıkması ve polisin müdahalesi sonucu ölü ve yaralıların olduğu olaylar sonrasında ülkenin birçok kentinde süresiz sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Çad hükümeti, askeri yönetim karşıtı protestoların ardından eylemlerin arkasında olduğu ve devlet ve kamu güvenliğini tehdit ettikleri suçlamasıyla 7 siyasi partinin faaliyetlerini askıya aldı. Muhalif partiler, sivil toplum kuruluşları ve sendikalardan oluşan Wakit Tama adlı muhalif oluşumun faaliyetleri de ülke genelinde yasaklandı.
Muhalif Değişim Partisi lideri Succes Masra, Twitter hesabından, “70 kişiyi öldürüp 1000’in üstünde kişiyi gözaltına alıp, yaralayıp ve işkence yaptıktan sonra partinin binalarına saldırıyorlar.” ifadesini paylaştı.
Afrika Birliği, Fransa ve ABD, polisin göstericilere karşı şiddet kullanmasını kınadı.
21 Ekim – Katar, demokrasi talebiyle sokağa çıkan göstericilere polisin sert şekilde müdahale ettiği Çad’daki taraflara, anlaşmazlıkları diyalogla çözme çağrısı yaptı.
