Merkez üssü Kahramanmaraş olan ve on ilimizi etkileyen depremin yaralarının sarılma süreci halen devam ediyor ve bu sürecin oldukça uzun bir zaman alması bekleniyor. Dokuz saat arayla meydana gelen iki büyük depremde şu an itibariyle 50 bin 96 vatandaşımız hayatını kaybetti ve 115 bin vatandaşımız yaralandı. Felaketin boyutu her yönüyle incelendiğinde depremin ülke ekonomisine maliyeti de aşağı yukarı belli olmaya başladı. Bununla ilgili daha önce çeşitli ekonomistler tarafından birçok tahmin yapıldı, ancak bu hafta devletin en üst kademesinden maliyet ile ilgili net bir bilgi geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, depremin yol açtığı yıkımın maliyetinin ilk hesaplamalara göre 103,6 milyar doları bulacağını açıkladı.
Depremin ülke ekonomisine etkisi açısından bakıldığında en büyük kaynağın konut yapımına ayrılması gerekiyor; en büyük hasar kaleminin, tahminlere göre % 54,9 oranıyla meskenlere ait olduğu belirtiliyor. İkinci en önemli hasar ise kamu altyapısı ve hizmet binalarında oluşan yıkımın tamirini gerektiriyor. Sanayi, ulaşım, haberleşme, enerji ve sağlık sektörlerinde meydana gelen hasarlar ile küçük esnafların kayıpları ise bu iki ana hasar dışında oluşan üçüncü en büyük kalem olarak karşımıza çıkıyor. Her üç hasar kaleminin de bütçeye ağır bir yük yükleyeceği aşikâr, bütçeye yeni kaynak arayışları devam edecek. Bunun ilk etkisini kurumlara getirilen deprem vergisi ile gördük.
Genel olarak illerin organize sanayi bölgelerinin ciddi bir hasar almadığı ifade ediliyor, ancak nüfusun yer değiştirmesi üretimi önemli ölçüde etkileyebilir. Üretimin azalması ihracatı belli ölçüde azaltırken, bölgenin yeniden imarı için gereken malzemeler de ithalatı arttırabilir. Bu da cari açığın artabileceğine işaret eder. Tarım sektörü için de durum oldukça sıkıntılı. Depremde yaklaşık 13 milyon insanın etkilendiğini göz önüne alırsak, bunun yaklaşık 2,5 milyonunu kırsal kesimde yaşayan nüfus oluşturuyor. Hayvan kayıpları yahut hayatta kalan hayvanların barınması, yem ihtiyacı, traktör ve çeşitli aletlerin kullanılmaz hale gelmesi ve bunların telafi edilmesi, sulama sistemleri ve altyapısının yeniden onarılması gibi birçok konuda tarımsal desteğe ihtiyaç duyuluyor.
1999 depreminden sonra Türkiye ekonomisi hem depremin hem de küresel konjonktürün etkisi sebebiyle % 3,3 daralmıştı. Bu yıl yaşadığımız depremin bu kadar büyük bir daralmaya yol açacağı şu an itibariyle beklenmiyor, ancak ülke ekonomisine etkisini yılın ikinci yarısında daha da hissedeceğiz gibi görünüyor. Zaten yukarı yönlü bir enflasyon ile mücadele söz konusu iken, bu etki ile fiyatlar genel seviyesi daha da artabilir. On ilimizde istihdam edilen nüfusun bir bölümünün işyerlerinin yıkılması, bölgede istihdam kaybına yol açacaktır. Hem kamu bankaları hem de özel bankalar en az altı ay süre ile üreticilerin ve hane halkının kredilerinin ertelenmesini sağlamakla birlikte altı ay sonra da borçların tahsil edilememesi sonucu ile karşılaşabilirler. Özellikle kamu açısından bu illerden toplanacak vergi miktarı da büyük ölçüde azalacağı için gelir kaybı yükselecek ve bu da ekonomiyi daha da zora sokabilecektir. Zira vergi kaybını kapatmak için devlet yeni vergiler koyma ya da bazı vergi kalemlerinde oranları arttırma yoluna gidebilir.
Tablo her ne kadar iç açıcı görünmese de devlet bir şekilde bu yükün altından kalkmaya çalışacak. Konutlar, sanayiciler, tarımla uğraşanlar için gerekli kredi destekleri açıklandı. STK ların tümü günlük ihtiyaçların karşılanması ve konteyner kentler için ellerini taşın altına koydular. Mümkün olan tüm dış yardımlar da bölgenin yeniden inşası için kullanılacak. Dünya Bankası afet sonrasında 1,78 milyar dolar acil durum yardımı sağlayacağını daha önce açıklamıştı. Geçen hafta da Avrupa Komisyonu yeniden yapılanma için 1 milyar euro destek sağlayacaklarını bildirdi. Ekonomik açıdan zorlu bir döneme giriyoruz ancak umarız dış politikadaki yeni ataklar, Türkiye’nin ihracatı için yeni pazarlar oluşturur ve bu süreci daha kolay atlatabileceğimiz gelişmeler yaşanır.
