2022 Temmuz ayında genel elektrik tüketiminin % 5 civarında düştüğü haberlere yansıdı. Bu düşüşün sebebi üretimin azalması yani daralma mı yoksa Kurban Bayramı tatilinin mesailere olan etkisi mi olduğu tartışıldı; esasen her dönemde elektrik tüketim miktarındaki artışlara ve düşüşlere dair haberler yapılır ve bu sizlerin de mutlaka dikkatini çekmiştir. Bu yazımızda, iktisatta elektrik tüketim miktarının neyin göstergesi olduğu ve neden haber yada tartışma değeri taşıdığı hususuna kısaca değineceğiz.
Gelir seviyesi ve refah düzeyi yüksek olan kalkınmış ülkeler sanayileşmiş toplumlardır ve sanayileşme sürecinde en önemli faktörlerden biri de enerjidir. İktisat literatüründe, bir ülkenin ekonomik durumunu, refah ve gelişmişlik seviyesini ifade etmeye yarayan en önemli göstergelerden biri de kişi başına tüketilen enerji miktarı olarak kabul edilmektedir.
Elektrik enerjisi, en çok kullanılan ve tercih edilen enerji türlerindendir ve sanayiden meskene kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Elektrik enerjisine ulaşım kolaydır, kırsaldan kente her kesimde gerekli altyapı mevcuttur. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de sektörel elektrik tüketimleri değerlendirildiğinde, en yüksek tüketimin %25,3 ile sanayi sektöründe ve % 24 ile enerji ve çevrim sektöründe gerçekleştiği görülmektedir. Bunu % 23 ile mesken ve hizmetler, % 19,8 ile ulaştırma, % 4,4 ile enerji dışı ve %3 ile tarım ve hayvancılık sektörü takip etmektedir. Bu verilerden yola çıkarak, elektriğin en yüksek oranla sanayi sektöründe kullanılması elektrik tüketimi ile iktisat biliminin ne denli alakalı olduğunu göstermektedir. Yapılan birçok akademik çalışma gayri safi yurtiçi hasılada meydana gelen artışların elektrik tüketimini de arttırdığını ortaya koymuştur. Bazı iktisatçılar da elektrik tüketimindeki artışların ekonomik büyümeyi arttırdığını yada ikisi arasında çift yönlü bir etkileşim olduğunu ifade etmişlerdir. Tüm bunların ışığında kabul edilen bir gerçek vardır ki elektrik tüketimi iktisatta önemli ve etkili bir göstergedir.
Elektrik tüketimini etkileyen tek faktör elbette üretim ve iktisadi büyüme değildir. Nüfus artışı ve kentleşme oranı da elektrik tüketimini arttıran unsurlar arasındadır. Türkiye gibi nüfus yoğunluğu yüksek bir ülkede, üretimde dönemsel daralmalar yaşansa bile elektrik tüketimi ve elektrik talebi her zaman yüksek olacaktır. Bu noktada elektrik üretim durumumuza kısaca bakabiliriz. Bakanlığın verilerine göre, 2021 yılında elektrik üretimimizin % 31,4’ü kömürden, % 32,7’si doğalgazdan, % 16,8’i hidrolik enerjiden, % 9,4’ü rüzgardan, % 3,2’si jeotermal enerjiden ve % 2,4’ü diğer kaynaklardan elde edilmiştir. Ülkemizde Temmuz 2022 ayı sonu itibariyle toplam elektrik enerjisi üretim santrali sayısı 10.953’tür. Bu santrallerden 750 adedi hidroelektrik, 67 adedi kömür, 356 adedi rüzgar, 63 adedi jeotermal, 347 adedi doğalgaz, 8882 adedi güneş, 488 adedi ise diğer kaynaklı santrallerdir. Burada dikkat çekici olan doğalgaz ile çalışan elektrik enerjisi santrallerimizin varlığı ve doğalgazda dışa bağımlı olduğumuz gerçeğidir. Elektrik üretimimizin % 32’si ithal edilen doğalgaza bağlıdır.
2021 yılında % 11; 2022 ilk çeyrekte % 7,3 büyüyen ekonomimizde nüfus artışıyla beraber elektrik tüketiminde de devam eden bir artış seyredecektir. Elektrik tüketiminin artıyor olması ve bu kadar önemli olması bize iktisadi açıdan Türkiye ekonomisi için elektrik üretiminin ne kadar öncelikli bir konu olduğunu göstermektedir. Enerji alanında ithalat ve dışa bağımlılık risk oluşturmaktadır. Elektrik tüketiminin yüksek oranda sanayide ve meskende kullanıldığı da göz önüne alındığında konunun önemi açıktır.
