Kıymetli okurlarım,
Geçen hafta çok garip bir olay oldu. Arkadaşlarla muhabbet ederken laf döndü dolaştı Osmanlı Devleti’ne geldi. Bir arkadaşım yıllardır tarih dersi görüp, tarihi diziler filmler izlemesine rağmen hala daha Osmanlı Devleti’nin neden yıkıldığını anlayamadığını söyledi. 15 ve 16. yüzyıllarda dünyayı dize getiren bir cihan imparatoru ne olabilir de çöküşe doğru gider? Üstelik girdiği her savaştan başarı ile ayrılırken!
Ben de kendi kendime düşündüm. Eğer birçok kişi tarih ile iç içe olmasına rağmen hala daha böyle tereddütler yaşıyorsa hemen bu konuyu kaleme alarak açıklamam gerektiğini düşündüm.
Aslında 15. yüzyılda Osmanlı Devleti neredeyse Anadolu’nun hemen hemen her yerine yayılmıştı. Osmanlı Devleti hızlıca topraklarını genişletirken Avrupalı Devletler ise tam tersi küçük bir kıtada sıkışıp kalmıştı. Osmanlı Devleti kara ve deniz yollarına hâkim idi. Avrupalı Devletler bu jeopolitik üstünlük karşısında dezavantajlı oldukları için yeni keşifler yapmaktan başka çareleri yoktu. Bu düşünceden hareketle Avrupalılar yola çıktılar. Böylece dünya tarihinde yeni bir ivme olan coğrafi keşif hareketleri başlamış oldu.
Tabii, Avrupalıların coğrafi keşifleri gerçekleştirmesinin tek sebebi Osmanlı Devleti’nin jeopolitik olarak kendilerinden üstün olması değildi. Bununla birlikte barutun ateşli silahlarda kullanılması, pusula, gemicilik, haritacılık gibi alanlarda gelişmeler yaşanması da bu sebebi destekler nitelikteydi.
Avrupalılar yeni yerler keşfetmeye başlayarak okyanuslara çıktılar. Keşfettikleri yerlere doğru, kitleler halinde yeni göçler başladı. Tabii ki bu zenginlik şirketleşme, bankacılık gibi durumları da ortaya çıkarmış oldu. Avrupalıların bu gelişme ve zenginliği karşısında başta Osmanlı Devleti olmak üzere İslam ülkelerinin ekonomilerinde bozulmalar görüldü. Fakirleşme ve gerileme süreci başladı. Avrupalılar artık Osmanlı Devleti’nin ticaret yollarını kullanmıyorlar, buldukları yeni yollar üzerinden ticaret yapıyorlardı. Bu durum da Osmanlı ekonomisini doğrudan etkiledi.
Ekonomik olarak zayıflamaya başlayan devlet hemen yıkılmaz. Ancak devletin içerisinde ve dışarısında da birtakım problemler ortaya çıkmış ve zaman içerisinde bu problemler çözülmek yerine artmıştı. Bu problemler çığ olmuş ve Osmanlı Devleti bu çığın altında kalarak yıkılmıştı. Coğrafi keşifler ise sadece bir başlangıçtı…
