2. Abdülhamit’in Herkesten Gizlediği Eşleri

Evet, evet başlığı doğru okudunuz. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit, eşlerini herkesten öyle bir gizlemiş ki biz tarihçiler bile daha, net verilere ulaşamadık. Yıl olmuş 2022, teknoloji bu kadar ilerlemiş ama hala bu konuyu kesin olarak çözüme kavuşturan bir arşiv belgesi bulunamadı.

Padişah II. Abdülhamit, dokuz kadın ile birlikte aynı anda nikâhlı idi. İslam hukukuna göre bir erkek aynı anda en fazla dört kadın ile nikâhlanabiliyorken, II. Abdülhamit aynı anda dokuz kadına nikâh kıymış. Üstelik bu nikâhlara şeyhülislam tarafından da fetva verilmiş ve kıyılmış. Tabi ki söylediklerimizin delili var ve asla abartmayı sevmeyiz. Keşke sevseydik, en azından bu yazar da abartıyor der geçerdiniz ama maalesef abartmak şöyle dursun direkt belgelerde ne varsa onu yazıyoruz.

Osmanlı arşiv belgelerine göre II. Abdülhamit vefat ettiğinde kayıtlara dokuz kadın ile nikâhlı olduğu geçmiştir. Mirasçıları olarak görünen bu dokuz kadın eşit miktarda mirastan yararlanmışlardı. Buradan yola çıkarak II. Abdülhamit’in aynı anda dokuz nikâhlı eşi olduğu söylentileri ortaya çıkmıştır.

Peki, bu mümkün müdür? İslam hukukuna göre bir erkeğin en fazla dört kadın ile evlenebileceğini bildiğimizden ve Osmanlı Devleti’nin İslam hukukuna göre işleyişi göz önüne alındığında böyle bir durum söz konusu olabilir miydi? Şayet böyle bir durum oluşsa bile dönemin önde gelenleri ve şeyhülislamlar hiç sesini çıkartmamış mıydı?

Osmanlı Devleti’nde köle ticareti Sultan Abdülmecit döneminde yani 1847 yılında yasaklanmıştı. Köle ticaretinin yasaklanması ile Osmanlı Sarayı’na köle cariye alınması azalmıştı. Böylece padişahlar kendilerine eş olarak cariye değil hür kadınlar seçmek zorunda kalmıştı. Kadınlar hür olduğu için de mecburiyetten dolayı nikâh kıyıyorlardı. Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselme döneminde padişahların eşlerine nikâh kıyması neredeyse yok denilecek kadar az iken bu dönemde köle ticaretinin yasaklanması sebebiyle tüm eşlere nikâh kıyma zorunluluğu gelmişti. Bu zorunluluk, oluşan durumdan doğan bir mecburiyetti.

Bir hukuk tarihçisi ki ismini vermek doğru olmaz diye düşünüyorum, II. Abdülhamit’in dokuz kadınla nikâhlı olma meselesini şu şekilde çürütmeye çalışmıştır; Osmanlı Sarayı’nda çok eşlilik olağan olup bu eşler köle statüsünde olduğu için nikâh meselesinde bir problem olmuyordu. Ne zaman ki köle dışındaki kişileri kendilerine eş olarak seçtiler o zaman böyle bir problem ortaya çıkmıştı. Bu problem de padişah yeni bir kişiyi eş olarak seçeceği zaman önceki eşlerini boşayarak çözmeye çalışmışlardı. Böylece nikâhlı eş sayısını dörtte tutan padişah bir eşini boşayınca başka biri ile nikâhlanabiliyordu. Boşanma işlemi tek taraflı olabileceğinden padişah bunu gerçekleştirirdi. Ancak padişah, boşadığı eşinin çocuğu varsa bu kadın sultanın sarayda yaşaması gerekliliği oluştuğundan, padişah eşini boşadığını, eşine ve harem halkına söylemezdi. Eğer söylerse o kadın sultanın haremde itibarı olmayacaktı. Kadın sultan kendisini hâlâ padişahın eşi olduğunu düşünerek hayatına devam eder, ancak padişah boşayarak başka birileri ile nikâhlanabilirdi. Bu hukuk tarihçisi konuya bu şekilde bir açıklık getirmişti.

Başka bir tarihçi ise bu ihtimalin düşük olduğunu göz önüne almış, zaman zaman diğer Osmanlı padişahlarının, devletin İslam hukukuna göre yönetilmesine rağmen bazı kanunları göz ardı ettiği düşünülünce, II. Abdülhamit döneminde de bu kanunun göz ardı edilebileceği düşüncesini ortaya koymuştur.

Nitekim miras meselesinden yola çıkarak gündemimize gelen ve hepimizin dikkatini çeken bu konu bir şekilde bir sonuca bağlanmaya çalışılsa da bu çaba sanırım yetersiz kalıyor. Yeni bir delil bulunana kadar II. Abdülhamit’in nikah meselesi tartışmaya açık bir konu halinde kalacaktır…