MUHSİN YAZ
  1. Haberler
  2. Yazarlar
  3. İLK ÇAĞDA BESLENME ALIŞKANLIKLARI

İLK ÇAĞDA BESLENME ALIŞKANLIKLARI

featured
Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala

İnsan, fizyolojisi gereği elzem olan gıdaları bulup yaşamını devam ettirebilmek için beslenmeye muhtaçtır. Beslenme sürecini etkileyen ve farklı formalara sokan bazı dönüm noktaları mevcuttur. Fiziksel yetkinliğin yoksunluğundan doğan taş aletlerin yapımı, ateşin bulunuşu ve kontrol altında kullanılabilmesi, protein kaynağı için avlanma stratejilerinin geliştirilmesi, su kaynaklarının verimli kullanımıyla tarım ve evcilleştirmenin başlaması, sanayi devriminin gerçekleşmesi insanın beslenme diyetine ve çeşitliliğine etkileri büyüktür. Bu etkilerin hakimiyeti dört dönem üzerinde incelenmektedir bunlar: Miyosen-Erken Pleistosen dönem, Paleolitik dönem, Neolitik dönem ve Endüstri devrimini içeren dönemlerdir (Jew, AbuMweis ve Jones, 2009).

Miyosen-Erken Pleistosen dönemde yaşayan insanların, yapraklı sebzeler, tohumlar, meyveler, yüksek lifli gıdalarla beslenmenin yanı sıra cüzi miktarda da buldukları takdirde leşlerden yüksek protein ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Bu dönemde sosyal kaygılar ve kişisel çıkarlar veya toplum, topluluk gibi kavramlara yer verilmemektedir.

Bir sonraki süreci kapsayan paleolitik dönem ise 2,5 milyon yıl önce başlamıştır. İnsanlar doğanın sunduğu materyalleri kullanarak çeşitli aletler yapmışlardır, aletleri kullanarak avcılık stratejilerini geliştirmişlerdir. Bir önceki döneme nazaran var olan kaynak verimliliğini değerlendirme çabası içerisinde ateşi kontrol etmeyi de öğrenerek gıda ekonomisini, beslenme tarzlarını belirlemişlerdir. Eaton ve Konner’ın paleolitik dönemde gıda kaynağı oluşturan 321 bitki ve hayvan kalıntılarını incelediği çalışma, paleolitik dönem beslenme biçiminin %37’sinin protein, %41’inin karbonhidrat ve %22’sinin yağdan oluştuğunu ortaya koymuştur (Eaton, Eaton III, Konner, 1997). Belirgin bir diyetin sağlık açısından yeterli, elzem olan gıdalarının erişiminin var olduğu anlaşılmaktadır. Bu dönemde fizyolojik ihtiyaçların önceki döneme nazaran kolayca karşılanabilmesi insanın farklı alanlara eğilim göstermesine yol açmıştır. Bu dönemde mağara duvarlarına resimler, küçük heykeller, süs eşyaları, ölüleri sistematik bir şekilde toprak altına gömmek gibi etkinlikler yaşanmıştır. İnsanın en temel ihtiyacı görüldüğü takdirde onu diğer canlılardan ayıran düşünebilme yetisi kapasitesini zorlayarak yeniliklere açık hale gelmektedir.

12.000 yıl önce buzulların erimesiyle Neolitik dönem başlamıştır. Bu coğrafi değişme buzulların yer kapladığı hacimlerin kullanıma açılması nedeniyle kalıcı yerleşimleri oluşturmuştur. Kalıcı yerleşme hedeflenen civarın çok da ötesine gitmeye uygun olmadığı için avcı toplayıcılık yerini evcilleştirmeye ve tarıma bırakmıştır. Neolitik dönemde ilk ıslah edilen bitki buğday ve arpa iken, evcilleştirilen ilk hayvan ise koyun ve keçidir. Bu dönem insanlarının gıda üretiminde uzmanlaşmasıyla arpa ve buğdayın yanında, mısır, yulaf, darı, pirinç, süt ürünleri, sebze ve zeytinyağı gibi ürünler de besin listesine ilave edilmiştir. Sığır ve domuz gibi hayvanlar da evcilleştirilmeye başlanmıştır (Jaw vd., 2009). Bu kalıcı yerleşik hayat ve insanın konfor alanını belirleyerek dışına çıkmayı tercih etmemesi, tarımı kendi belirlediği alanlarda yapması, evcilleştirdiği hayvanları kendi şartlarına göre beslemesi, sahip olduğu imkânları ve özellikleri belirli kalıplara sokması önceki dönemlerde doğadan aldığı yüksek verimli gıdalardan bünyesini yoksun bırakarak düşük verimli ve kalitesiz gıdalar tüketmeye başlamasına yol açmıştır. Kalıcı yerleşik düzenin bir diğer yeni sosyal olgusu ise insan popülasyonudur. İlk köyler ve kentler oluşmuş, bu oluşum aşırı nüfus artımına, evcilleştirilen hayvanların insanlarla birlikte yaşamasından doğan hastalıklara ve hijyenik olmayan durumlara sebebiyet vermiştir. Çocuk ölüm oranları artmış, insanın yakın temasından doğan bazı durumlara karşı getirdiği çözüm veya maddi olanakları da sınıf farkını doğurmuştur.

 

İLK ÇAĞDA BESLENME ALIŞKANLIKLARI
Yorum Yap

Giriş Yap

Kriter Haber ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen giriş yapın veya hesap oluşturun, üstelik tamamen ücretsiz!